hyksos, dynastia pochodzenia palestyńskiego, która rządziła Północnym Egiptem jako XV dynastia (ok. 1630-1523 pne; zob. Starożytny Egipt: drugi okres pośredni). Nazwa Hyksos została użyta przez egipskiego historyka Manethona (rozkwit 300 p. n. e.), który według Żydowskiego historyka Flawiusza Józefa (rozkwit i w. n. e.) przetłumaczył to słowo jako „pasterze króla” lub „niewolnicy pasterzy.”Sam Józef chciał zademonstrować wielką Starożytność Żydów i w ten sposób utożsamił Hyksosa z Hebrajczykami z Biblii., Hyksos był w rzeczywistości prawdopodobnie Egipskim terminem oznaczającym „władców obcych ziem” (heqa-khase) i prawie na pewno określało zagraniczne dynastie, a nie grupę etniczną. Współczesna nauka określiła większość imion królów Hyksosów jako semickie.
The Metropolitan Museum of Art, New York; purchase, Edward S. Harkness gift, 1926 (accession no. 26.7 .,267); www.metmuseum.org
powstanie królów Hyksosów w Egipcie było możliwe dzięki napływowi imigrantów z Palestyny do Egiptu, który rozpoczął się około XVIII wieku p. n. e. Imigranci przywieźli ze sobą nowe technologie, w tym konia i rydwan, łuk złożony i ulepszoną broń metalową. Większość z nich osiedliła się we wschodniej części delty Nilu, gdzie osiągnęli dominującą rolę w handlu z Azją zachodnią., Wykopaliska archeologiczne na tym obszarze ujawniły świątynię w stylu Kananejskim, pochówki w stylu palestyńskim( w tym pochówki końskie), rodzaje ceramiki Palestyńskiej, ilości ich najwyższej broni i serię fresków minojskich, które demonstrują stylistyczne podobieństwa do tych z Knossos i Thera. Najbardziej znaną osadą był Avaris (współczesny Tall al-Dabʿa), ufortyfikowany obóz nad pozostałościami miasta Środkowego Królestwa w północno-wschodniej delcie. Ich głównym bóstwem był egipski bóg burzy i pustyni, Seth, którego utożsamiali z syryjskim Bogiem burzy, Hadadem.,
kolejność wydarzeń, które doprowadziły królów Hyksos do władzy w Dolnym Egipcie nie jest do końca jasna. XIII i XIV dynastia, istniejąca równocześnie w Dolnym Egipcie, osłabła i zanikła około połowy XVII wieku. Niektórzy uczeni sugerują, że głód w regionie Delty przyczynił się do ich upadku i otworzył drogę do powstania dynastii Hyksos. Od Avaris XV dynastia hyksos rządziła większością Dolnego Egiptu i Doliną Nilu aż na południe aż do Cusae (w pobliżu dzisiejszego Asyūṭ)., Współcześni władcy XVI dynastii-pomniejsi królowie Hyksos, którzy rządzili w Górnym Egipcie jednocześnie z XV dynastią—byli prawdopodobnie wasalami tej drugiej grupy.
Kiedy Tebanie pod wodzą Seqenenre i Kamose zaczęli się buntować, hyksos Faraon Apopis bezskutecznie próbował zawrzeć sojusz z władcami Kusz, którzy opanowali dolną Nubię w późniejszych latach XIII dynastii (ok. 1650 p. n. e.).
powstanie Tebańskie rozprzestrzeniło się na północ pod wodzą Kamose i około 1521 Avaris przypadł jego następcy Ahmose, założycielowi XVIII dynastii, kończąc tym samym 108 lat panowania Hyksosa nad Egiptem. Hyksowie, choć szkalowani w niektórych tekstach egipskich, rządzili jako faraonowie i byli wymieniani jako prawowitych królów w papirusie Turyńskim. Przynajmniej powierzchownie byli Egipcjanizowani i nie ingerowali w kulturę egipską poza sferę polityczną.